Pozyskiwanie czystej wody bywa problemem na wyprawach. Sprawę komplikuje dodatkowo często brak należytej wiedzy o potencjalnych zagrożeniach, jak również orientacji w dostępnych obecnie zaawansowanych technologiach filtracji wody. Dodatkowym utrudnieniem jest też to, że jakość i stan wody w może różnić się diametralnie w różnych rejonach świata . Jak więc uzdatnić wodę, aby ustrzec się przed niebezpiecznymi patogenami? W naszym dwuczęściowym poradniku postaramy się przedstawić wady i zalety różnego rodzaju systemów uzdatniających i doradzić, który z nich najlepiej zabrać na wyprawę.
W pierwszej części naszego poradnika przedstawiliśmy filtry z ręczną pompką, grawitacyjne oraz najnowszej generacji filtry do użytku osobistego. Poniżej, w drugiej części, omówimy zastosowanie promieniowania UV, metody chemiczne i uzupełnienie przez dodatkowe przygotowanie.
Promieniowanie UV
Promieniowanie UV jest stosowaną od wielu lat, opracowaną naukowo metodą zwalczania patogenów. Systemy UV są stosowane powszechnie na całym świecie w systemach uzdatniania wody komunalnej. Promienie UV uszkadzają DNA organizmów, zabijając lub dezaktywując najważniejsze patogeny: pasożyty, bakterie i wirusy.
Promienniki UV są lekkie, nieduże i bardzo łatwe w użyciu. Ponadto, w przeciwieństwie do metod chemicznych, promieniowanie UV nie nadaje wodzie nieprzyjemnego smaku. Aby jednak działało skutecznie, uzdatniana woda musi mieć odpowiednio wysoką przezroczystość – osady, zmętnienia i przebarwienia wody blokują promienie UV, chroniąc patogeny przed ich działaniem, co nie gwarantuje pełnej skuteczności procesu dezynfekcji.
Agencja rolnictwa i żywności Cornell University Cooperative Extension zaleca metodę UV przy mętności wody nie większej niż 5 NTU. Jak widać na zdjęciu, nawet niewielkie zmętnienie wody pogarsza skuteczność metody UV.
Ponieważ na wyprawach terenowych na ogół trudno jest odpowiednio ocenić stopień przejrzystości wody, firma MSR nie zaleca stosowania metody UV jako jedynej metody dezynfekcji. Jest to jednak doskonałe rozwiązanie w przypadku „niepewnej” wody wodociągowej, np. w hotelu lub podróży zagranicznej. Lekkie (poniżej 60 g) i poręczne urządzenie UV zapewnia sterylizację 1 l wody w czasie 1,5 min.
Uzdatnianie przy pomocy środków chemicznych
To zdecydowanie najwygodniejsza metoda dezynfekcji wody. Środki chemiczne usuwają pasożyty, bakterie i wirusy. Nadają jednak wodzie nieprzyjemny smak, ponadto nie usuwają osadów i zmętnień. Podobnie jak w przypadku promieniowania UV, dla podniesienia skuteczności chemicznego uzdatniania wody powinna ona być w miarę możliwości pozbawiona cząstek stałych poprzez wstępne przefiltrowanie/odstanie.
Uzdatnianie chemiczne wymaga odczekania od 30 min. do 4 godz. dla osiągnięcia pełnej skuteczności, jednak wprowadzony środek zachowuje swoje własności dezynfekcyjne przez długi czas, zabezpieczając wodę przed wtórnym skażeniem przez np. zabrudzoną nakrętkę. Można takiej wody użyć również bezpiecznie do mycia owoców i warzyw.
Ograniczeniem środków chemicznych na bazie jodu i chloru jest ich nieskuteczność w przypadku pierwotniaka Cryptosporydium (dla zwalczania tego pasożyta użyć należy środka z dwutlenkiem chloru, wymaga on jednak ponad 4 godz. działania).
Ponadto, jak wykazały badania, długotrwała ekspozycja środki na bazie jodu i dwutlenku chloru nie pozostaje obojętna dla zdrowia. Na podstawie 20-letnich badań prowadzonych przez WHO, jako bezpieczne dla zdrowia i nie zmieniające znacząco smaku wody zalecić można tabletki z chlorem, takie jak MSR Aquatabs (Zapytaj o dostępność).
Turyści nie chcąc obciążać zbytnio swojego bagażu poprzestają na ogół na chemicznej dezynfekcji wody, warto jednak dla lepszej ochrony przed wirusami połączyć ją z użyciem mikrofiltra. Tabletki odkażające można jednocześnie polecić również jako awaryjny domowy zestaw dezynfekcyjny.
Metody łączone
W niektórych przypadkach bardzo zanieczyszczonej może okazać się konieczne zastosowanie więcej niż jednej metody uzdatniania. Stosując odpowiednie skojarzenie metod uzdatniających możliwe jest całkowite wyeliminowanie zagrożenia. Poniżej podajemy, które z metod są najskuteczniejsze w poszczególnych przypadkach:
Mikrofiltr + węgiel aktywowany
Mikrofiltr usuwa pasożyty (takie jak Giardia) i bakterie (jak E.Coli), wkład węglowy poprawia smak i zapach wody. Węgiel usuwa również częściowo zanieczyszczenia chemiczne, takie jak pestycydy/herbicydy lub produkty odpadowe przemysłu farmaceutycznego. Wiele filtrów, takich jak np. MSR MiniWorks posiada element filtrujący zintegrowany z wkładem węglowym.
Mikrofiltr + dezynfekcja chemiczna
Mikrofiltr usuwa większe cząstki, takie jak pasożyty, bakterie, cząstki stałe. Środki chemiczne niszczą wirusy, których z powodu małych rozmiarów nie zatrzymuje wkład filtrujący. Jest to metoda łącząca oczyszczanie ze sterylizacją.
Mikrofiltr + UV
Skuteczność jest podobna jak w przypadku dezynfekcji środkami chemicznymi, nie pogarsza przy tym smaku wody.
Mikrofiltr + gotowanie
Mikrofiltr usuwa większe patogeny i osady stałe. Dodatkowe gotowanie niszczy wirusy.
Mikrofiltr + UV/chemia + węgiel aktywowany
Wbrew pozorom nie jest to przesada – ta trójstopniowa metoda umożliwia usunięcie maksymalnej ilości zanieczyszczeń. Mikrofiltr usuwa większe cząstki, środki chemiczne lub UV niszczą wirusy, a wkład węglowy poprawia smak wody redukując ilość zanieczyszczeń chemicznych.
Gotowanie
Uzdatnianie wody przez gotowanie jest metodą znaną już od czasów starożytnych. Jest to jednocześnie jedna z metod najskuteczniejszych : 1-minutowe (3-minutowe powyżej 2000m) gotowanie zabija wszystkie obecne w wodzie patogeny.
Ujemną stroną tej metody bywa konieczność zabrania ze sobą większego zapasu paliwa. Ponadto gotowanie nie usuwa z wody zanieczyszczeń chemicznych ani osadów – warto ją wcześniej wstępnie przefiltrować. Może się też zdarzyć, że gotowanie pozostaje jedyną dostępną dla nas opcją uzdatniania wody w terenie gdy zawiodą inne, zapewniając jednocześnie przyrządzenie ciepłego posiłku po długim dniu na szlaku.
Aby powrócić do części 1 przeglądu filtrów do wody, kliknij tutaj.
Więcej informacji o uzdatnianiu wody – kliknij tutaj lub śledź naszego bloga – regularnie zamieszczamy nowe materiały.
Na zdrowie!
