Żadna część ubioru turystycznego nie odróżnia tak bardzo starego wyjadacza od początkującego łazika jak stuptuty, nazywane również getrami lub ochraniaczami. O ile w sąsiednich krajach stuptuty noszą wszyscy, o tyle w Polsce coraz rzadziej widać ludzi z ochraniaczami na nogach. A szkoda. Stuptuty pełnią wiele funkcji dają mnóstwo korzyści. Oczywiście dobre stuptuty. Oto krótki poradnik o tym, po co stuptuty są i na co przy ich wyborze zwrócić uwagę.

Po co to jest?

Stuptuty przede wszystkim chronią. Chronią spodnie, buty i nasze stopy przed błotem, śniegiem, wilgocią.

Kto nosi stuptuty, ten chroni przed błotem i brudem spodnie oraz cholewki butów. Podczas wyjazdu w góry wystarczy zdjąć stuptuty i z czystym ubraniem można wejść do schroniska, czy namiotu.

Kto nie ma stuptutów, ten jest uwalony błotem i wnosi je ze sobą dokądkolwiek wejdzie. Ale to nie wszystko. Kto nosi stuptuty jest dłużej czysty i rzadziej musi prać spodnie oraz czyścić i impregnować buty. Stuptuty ratują nas również przed wpadaniem śniegu, wody, błota i kamyków do wnętrza buta. Co z tego, że mamy wodoodporne buty, skoro woda i śnieg wleje nam się z góry przez cholewkę.

Mało tego, gdy mamy na sobie wodoodporną kurtkę, to podczas deszczu cała woda spływa z niej po spodniach przez wierzch cholewki do wnętrza butów. Co z tego, że mamy wygodne buty, skoro wpadnie nam do środka kamyk albo trochę błota i obetrze nam stopy? Stuptuty chronią nas również przed takimi historiami. Ale to nie wszystko.

W dobrych stuptutach wewnętrzna strona jest wykonana z pancernego materiału. Chodzi o to, że stuptuty chronią nas również przed urazami mechanicznymi. Kolce pnączy, w tym jeżyn, wystające gałęzie i konary, oraz na końcu raki, którymi sami możemy się dziabnąć w drugą nogę.

Te i wiele innych sytuacji biorą na siebie stuptuty. Dzięki nim nasza odzież i buty służą dłużej i są chronione przed uszkodzeniami. Kto nosi stuptuty, po prostu rzadziej musi naprawiać i wymieniać spodnie i buty. W podobny sposób chronione są nasze nogi.

Na co zwrócić uwagę przy zakupie stuptutów?

Dobrze dobrane stuptuty będą nam służyć przez długie lata. Warto wydać trochę więcej pieniędzy i nabyć model, który ma wszystko, co może nam pomóc i zaoszczędzić nerwów oraz zbędnej pracy.

Kształt i asymetria

Dobre stuptuty są asymetryczne i dostosowane kształtem do ludzkich kości. Unikajcie stuptutów, które są obszerne jak worki, a nadmiar materiału wisi w postaci fałd i przeszkadza w chodzeniu. Ponieważ nasze nogi są asymetryczne, dobre stuptuty na stopę lewą i prawą są inne, i dobrze oznaczone, żebyśmy ich nie pomylili przy zakładaniu.

Dobrze oznaczone stuptuty - lewy i prawy
Dobrze oznaczone stuptuty – lewy i prawy.

Rozmiary

Stuptuty mają być dopasowane. Jeżeli zamierzacie ich używać zimą, pamiętajcie, że ma być zapas miejsca na obwodzie na kalesony, spodnie czy grube zimowe skarpety. Ale też różnimy się wzrostem i długością kości, dlatego stuptuty mają rozmiary. Należy je tak dobrać, aby zaczynały się tuż pod kolanem i dobrze otaczały but. Nie mogą się marszczyć na łydce, czy piszczelu, ani nie sięgać do buta. Stuptuty mają dedykowane rozmiary dla osób o różnym wzroście.

Paski i regulacja

Pod butem stuptut mocuje się paskiem. Pasek musi być regulowany, ponieważ daje nam to możliwość zakładania stuptuta do różnych butów. Warto dodać, że pasek trzyma się zawsze przed obcasem podeszwy i żaden stuptut nie będzie się trzymał w miejscu pod płaskimi butami bez obcasa.

Przez lata prób i błędów projektanci doszli do tego, aby paski wykonywać z hypalonu – który jest niezwykle mocnym syntetycznym kauczukiem polietylenowym, poprzeplatanym dodatkowo włóknami nylonu. Wszystkie inne paski ze sznurka, nylonu, taśmy, czy nawet druty stalowe będą pękać i się rwać.

Druga regulacja to elastyczny ściągacz ze stoperem, który służy do regulowania dociśnięcia stuptuta dookoła nogi u góry, czyli tuż pod kolanem. Jest bardzo potrzebny, bo gdy stuptut źle przylega do nogi może się zacząć zsuwać albo coś może nam wpaść do środka i uciskać nogę.

Właściwie dociągnięty pasek z hypalonu nie ma żadnych luzów i trzyma się ciasno pod butem
Właściwie dociągnięty pasek z hypalonu nie ma żadnych luzów i trzyma się ciasno pod butem.

Haczyk

Stuptuty zaczepia się z przodu buta o sznurowadło lub haczyk. To trzyma go w odpowiedniej pozycji i sprawia, że stuptut nie podwija się, pozostaje na swoim miejscu i cały czas chroni but przed błotem, śniegiem i brudem. Haczyk musi być solidny, metalowy i być przymocowany przy pomocy mocnych metalowych, nierdzewnych nitów. Inaczej może zostać wyrwany, gdy tylko zaczepimy stuptutem o gałąź, czy inną przeszkodę.

Haczyk służący do zaczepienia stuptuta z przodu musi być bardzo mocny i dobrze przytwierdzony
Haczyk służący do zaczepienia stuptuta z przodu musi być bardzo mocny i dobrze przytwierdzony.

Oddychanie

Stuptuty muszą być wodoodporne i chronić nas przed rosą, deszczem i śniegiem. Do tego powinny jeszcze oddychać, tak aby cała wilgoć pochodząca od naszego ciała mogła swobodnie parować na zewnątrz, a nie zbierać się pod stuptutem. Zatem dobre stuptuty muszą być wykonane w górnej części, czyli powyżej kostek, z membrany oddychającej. Najlepsze z nich to Gore-tex, Event, Sympatex.

Ochrona

Za to dolna część stuptutów poniżej kostki, szczególnie od wewnętrznej strony, gdzie kostka może trzeć o kostkę drugiej nogi powinna być wykonana z pancernego materiału takiego jak kevlar, nylon balistyczny czy inny bardzo mocny materiał. Tak mocny, że wytrzyma nawet gdy zadrzemy go zębem raków.

Zbliżenie na pancerny materiał chroniący stopę od zewnątrz
Zbliżenie na pancerny materiał chroniący stopę od zewnątrz.

Otwieranie – zamykanie

System otwierający stuptuta ma być z przodu, na piszczelu. Czasami producenci umieszczają go z tyłu, pod kolanem, ale jest to miejsce niewygodne i trudno dostępne. Jeżeli jest to zamek, to powinien być to mocny zamek kostkowy i dodatkowo powinna go chronić patka.

Najlepszym i najprostszym systemem jest jednak szeroka listwa z rzepami. Taki stuptut nie wymaga patki, co oszczędza wagę oraz jest niezawodny, bo nie ma czego zepsuć, a otworzyć go można jednym zdecydowanym szarpnięciem.

Rzep i z jego prawej strony zatrzask zapobiegający samoistnemu otwieraniu się stuptuta
Rzep i z jego prawej strony zatrzask zapobiegający samoistnemu otwieraniu się stuptuta.

Zatrzask przy otwieraniu

W dobrych stuptutach zarówno u góry, jak i na dole zapięcia znajduje się zatrzask. Zapobiega on przypadkowemu otwieraniu się stuptuta, szczególnie gdy zapięcie jest z taśmy na „rzep”. W zapięciach na zamek zatrzask zapobiega rozrywaniu ząbków zamka i samoistnemu rozpinaniu. Zatrzask powinien być z nierdzewnego metalu lub mrozoodpornego atestowanego plastiku.

Zatrzask zapobiega samoistnemu otwieraniu się stuptuta
Zatrzask zapobiega samoistnemu otwieraniu się stuptuta.

Wykończenie wewnątrz

Ponieważ stuptuty stale ocierają się o nasze nogi, ważne jest jak są wykończone od środka. Dobre stuptuty nie mają żadnych ostrych krawędzi, a wszystkie szwy są pochowane tak, aby nie urażać naszej nogi. Szczególnie ważne jest to latem, gdy mamy na sobie spodenki z krótkimi nogawkami, a stuptut ma kontakt bezpośrednio z naszym ciałem.

Perfekcyjne wykonanie. Widok od wewnątrz. Wszystkie elementy są płaskie i nie będą haczyć o krzaki czy inne przeszkody
Perfekcyjne wykonanie. Widok od wewnątrz. Wszystkie elementy są płaskie i nie będą haczyć o krzaki czy inne przeszkody.

Inne udogodnienia

Stuptuty powinny mieć małą pętelkę żebyśmy mogli powiesić je do suszenia. Dobrze jeżeli mają elementy odblaskowe, dzięki którym będziemy lepiej widoczni na drodze. Warto znaleźć sobie mały worek wodoodporny do którego możemy schować zabłocone stuptuty po wędrówce.

Pętelka z gumy pozwala zostawić stuptuty do obcieknięcia i wyschnięcia
Pętelka z gumy pozwala zostawić stuptuty do obcieknięcia i wyschnięcia.

Poradnik powstał na podstawie stuptutów Trekmates Nevis, które mają wszystko co trzeba i są produktem z górnej półki.

Przeglądaj stuptuty